[NƯỚC MỸ QUYẾT TÂM GIÀNH CHIẾN THẮNG TRONG CUỘC ĐUA AI RA SAO?]
[NƯỚC MỸ QUYẾT TÂM GIÀNH CHIẾN THẮNG TRONG CUỘC ĐUA AI RA SAO?]
Sáng nay 23/7/2025, Tổng thống Mỹ Donald Trump ký một loạt sắc lệnh về trí tuệ nhân tạo (AI) và công bố “Kế hoạch Hành động AI của Mỹ” với mục tiêu khẳng định vị thế dẫn đầu trong lĩnh vực công nghệ trọng yếu này. Đây không chỉ là chiến lược phát triển công nghệ mà còn là thông điệp về quyết tâm duy trì ưu thế quốc gia trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt. Vấn đề đặt ra là liệu các biện pháp này có đủ giúp Mỹ giữ vị trí hàng đầu trong kỷ nguyên AI?
1. TẦM NHÌN VỀ CUỘC ĐUA AI
Theo nhận định của chính quyền Mỹ, AI là cuộc cách mạng công nghiệp mới, có tầm quan trọng tương tự thời kỳ chinh phục không gian. AI được xem là yếu tố quyết định sức mạnh kinh tế, năng lực quốc phòng và vai trò quốc tế. Nhà Trắng nhấn mạnh: “Chiến thắng trong cuộc đua này sẽ định hình tương lai nước Mỹ”. Do đó, các sắc lệnh mới không đơn thuần là khung pháp lý, mà thể hiện định hướng chiến lược toàn diện cho chính phủ và cộng đồng công nghệ.
2. NHỮNG ĐIỂM CHÍNH CỦA SẮC LỆNH
Kế hoạch tập trung vào ba trọng tâm lớn:
- DỠ BỎ RÀO CẢN PHÁP LÝ: Loại bỏ quy định bị đánh giá là hạn chế đổi mới, bao gồm một số yêu cầu về DEI (Đa dạng, Công bằng, Hòa nhập) và quy định môi trường liên quan đến hạ tầng dữ liệu.
- TĂNG TỐC PHÁT TRIỂN HẠ TẦNG AI: Hợp lý hóa thủ tục xây dựng trung tâm dữ liệu và nhà máy bán dẫn, đảm bảo nguồn năng lượng đáp ứng yêu cầu tính toán.
THÚC ĐẨY XUẤT KHẨU CÔNG NGHỆ: Đặt mục tiêu biến Mỹ thành trung tâm xuất khẩu giải pháp AI, kết hợp hỗ trợ tài chính qua Ngân hàng Xuất-Nhập khẩu và các cơ chế tín dụng phát triển.
3. VÌ SAO TRUNG QUỐC LÀ YẾU TỐ TRỌNG TÂM
Mọi sáng kiến của Washington đều đặt trong bối cảnh cạnh tranh chiến lược với Trung Quốc. Bắc Kinh đã đầu tư hàng trăm tỷ USD cho hạ tầng tính toán, GPU và chuỗi giá trị AI. Các công ty công nghệ lớn của Trung Quốc như Deepseek, Baidu, Alibaba phát triển những mô hình cạnh tranh với các sản phẩm từ Mỹ. Ngoài ra, việc Trung Quốc nắm giữ nguồn cung đất hiếm – yếu tố cốt lõi trong sản xuất chip – càng làm tăng tính cấp bách của kế hoạch này.
4. BIỆN PHÁP TĂNG TỐC CỦA MỸ
Kế hoạch hành động đưa ra 90 bước triển khai trong năm tới, gồm:
- ĐẦU TƯ HẠ TẦNG: Dự kiến 100 tỷ USD cho siêu máy tính và 50 tỷ USD cho mở rộng năng lực sản xuất bán dẫn theo chương trình CHIPS Act.
- PHÁT TRIỂN NHÂN LỰC: Mục tiêu tạo 500.000 việc làm liên quan đến AI trước năm 2030, cùng việc thành lập Học viện AI Quốc gia.
- ỨNG DỤNG TRONG KHU VỰC CÔNG: Đưa AI vào quốc phòng, phân tích tình báo và hiện đại hóa dịch vụ công.
Những cam kết này khẳng định AI được coi là trụ cột trong chiến lược quyền lực quốc gia.
5. TRANH LUẬN VỀ ĐỊNH HƯỚNG TRIỂN KHAI
Một nội dung gây chú ý là chính sách loại bỏ yếu tố “thiên lệch” trong hệ thống AI, hướng đến mô hình trung lập về tư tưởng. Các chuyên gia cho rằng, điều này giúp AI vận hành khách quan hơn, nhưng cũng đặt ra thách thức về cơ chế kiểm định và ngăn chặn lạm dụng. Việc định nghĩa thế nào là “thiên lệch” có thể dẫn đến tranh cãi, ảnh hưởng đến tính minh bạch và chuẩn mực quốc tế.
6. SO SÁNH VỚI CHIẾN LƯỢC CỦA TRUNG QUỐC VÀ CHÂU ÂU
Mỹ ưu tiên tốc độ và giảm thiểu rào cản để thúc đẩy sáng tạo, trong khi Trung Quốc kết hợp kiểm soát tập trung với đầu tư lớn vào hạ tầng và ứng dụng. Ngược lại, Liên minh châu Âu lựa chọn cách tiếp cận thận trọng, ban hành Đạo luật AI nhấn mạnh an toàn và quyền lợi người dùng. Cách tiếp cận của Mỹ được kỳ vọng giúp tăng tính cạnh tranh, nhưng đặt ra câu hỏi về khả năng cân bằng giữa phát triển nhanh và đảm bảo trách nhiệm xã hội.
7. PHẢN ỨNG CỦA NGÀNH CÔNG NGHỆ
Các tập đoàn lớn như NVIDIA, AMD, OpenAI thể hiện sự ủng hộ mạnh mẽ đối với kế hoạch này. Lãnh đạo một số công ty khẳng định việc nới lỏng quy định và tăng hỗ trợ hạ tầng sẽ tạo điều kiện cho Mỹ duy trì vị trí tiên phong. Thị trường phản ứng tích cực khi cổ phiếu công nghệ tăng ngay sau khi công bố kế hoạch. Tuy nhiên, giới học giả và một số tổ chức xã hội nhấn mạnh cần có cơ chế giám sát để tránh rủi ro về đạo đức và bảo mật.
8. NHỮNG THÁCH THỨC TIỀM ẨN
Đẩy mạnh triển khai hạ tầng AI với tốc độ cao có thể kéo theo rủi ro về môi trường, tiêu thụ năng lượng và an ninh mạng. Việc ứng dụng AI quy mô lớn mà thiếu chuẩn an toàn có thể dẫn đến các vấn đề như lan truyền thông tin sai lệch, gian lận tài chính và thao túng dư luận. Để hạn chế các tác động tiêu cực, chính phủ cần phối hợp với khu vực tư nhân xây dựng hệ thống kiểm định độc lập và tiêu chuẩn bảo vệ dữ liệu.
9. AI VÀ CÁN CÂN QUYỀN LỰC TOÀN CẦU
Trí tuệ nhân tạo không chỉ là công cụ công nghệ mà còn là yếu tố định hình trật tự quốc tế. Quốc gia dẫn đầu trong AI sẽ có lợi thế trong sản xuất, quốc phòng và kiểm soát chuỗi giá trị số toàn cầu. Đối với Mỹ, việc giữ vị thế tiên phong được xem là điều kiện quan trọng để duy trì ưu thế chiến lược, tránh nguy cơ phụ thuộc và đảm bảo lợi ích kinh tế – an ninh trong dài hạn.
10. TRIỂN VỌNG VÀ CÂN NHẮC CHIẾN LƯỢC
Khả năng Mỹ giành lợi thế trong cuộc đua AI phụ thuộc vào việc kết hợp hài hòa giữa tốc độ phát triển và quản trị rủi ro. Dù kế hoạch mới tạo động lực lớn, thách thức về nguồn lực, tiêu chuẩn quốc tế và hợp tác giữa các bang vẫn hiện hữu. Đây không phải cuộc đua ngắn hạn mà là quá trình dài, đòi hỏi sự đầu tư bền vững, điều chỉnh linh hoạt và tăng cường hợp tác với các đối tác chiến lược.
KẾT LUẬN
Kế hoạch hành động AI của Mỹ và các sắc lệnh đi kèm thể hiện rõ định hướng đưa Mỹ trở thành trung tâm dẫn dắt đổi mới công nghệ toàn cầu. Thành công hay không sẽ phụ thuộc vào khả năng triển khai đồng bộ, cân bằng giữa tự do sáng tạo và trách nhiệm xã hội, đồng thời duy trì hợp tác quốc tế. Cuộc đua AI không chỉ quyết định vị thế kinh tế của Mỹ, mà còn ảnh hưởng đến cấu trúc quyền lực thế giới trong nhiều thập kỷ tới.
Nguồn: https://www.ai.gov/action-plan
https://www.npr.org/2025/07/23/nx-s1-5213904/trump-ai-regulations
https://www.theguardian.com/us-news/2025/jul/23/trump-executive-orders-woke-ai
Theo Hoàng Anh Tuấn
