Kiến thức về thị trường chứng khoán

 

Một số khái niệm

• Thị trường giao dịch chứng khoán: là nơi mua bán các loại chứng khoán, bao gồm: cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ đầu tư và các chứng khoán khác,
• Chứng khoán là tài sản, bao gồm các loại sau đây:
  • Cổ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ quỹ;
  • Chứng quyền, chứng quyền có bảo đảm, quyền mua cổ phần, chứng chỉ lưu ký;
  • Chứng khoán phái sinh;
  • Các loại chứng khoán khác do Chính phủ quy định.

• Thị trường chứng khoán sơ cấp – thứ cấp là gì?
  • Thị trường chứng khoán sơ cấp: là thị trường mua bán các loại chứng khoán mới phát hành. Chức năng quan trọng của thị trường sơ cấp là huy động vốn cho nhà phát hành. Nhà phát hành có thể là Chính phủ, Chính quyền địa phương hoặc doanh nghiệp.
  • Thị trường chứng khoán thứ cấp: là nơi giao dịch mua, bán các chứng khoán đã được phát hành trên thị trường thị sơ cấp giữa các nhà đầu tư nhằm vào một trong các mục đích: cất giữ tài sản tài chính, nhận một khoản thu nhập cố định hàng năm (thông qua cổ tức, trái tức,...), hưởng chênh lệch giá.
• Định nghĩa một số loại chứng khoán thường gặp tại Việt Nam:
  • Chứng khoán chưa lưu ký: là sổ cổ đông/giấy tờ chứng minh quyền sở hữu chứng khoán của nhà đầu tư. Việc giao dịch chứng khoán chưa lưu ký sẽ khó khăn hơn khi giao dịch chứng khoán lưu ký. Một trong những khó khăn chính là nhà đầu tư phải tự tìm, trao đổi mua bán không thông qua sàn với tổ chức phát hành.
  • Chứng khoán lưu ký: là chứng khoán đã được ký gửi tại hệ thống lưu ký chứng khoán và đang tồn tại dưới dạng những dữ liệu điện tử, tích hợp vào tài khoản đầu tư chứng khoán của khách hàng trên cơ sở đăng ký tại thành viên lưu ký (gồm các công ty chứng khoán và các ngân hàng thương mại được cấp phép) hoặc Trung tâm lưu ký chứng khoán Việt Nam (VSD).
  • Chứng khoán chưa niêm yết: là chứng khoán đã được phát hành, tuy nhiên chưa niêm yết vào giao dịch tại các Sở giao dịch chứng khoán (Sàn HOSE, sàn HNX).
  • Chứng khoán niêm yết: là chứng khoán đã được Sở giao dịch chứng khoán chấp thuận cho công ty phát hành được phép niêm yết và giao dịch trên sàn giao dịch chứng khoán khi đã đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn về định lượng cũng như định tính mà Sở giao dịch chứng khoán đề ra.
  • Chứng khoán đăng ký giao dịch: là chứng khoán của công ty đại chúng được chấp thuận đăng ký giao dịch trên hệ thống giao dịch Upcom. Trong đó, hệ thống giao dịch Upcom là hệ thống giao dịch cho chứng khoán chưa niêm yết do Sở giao dịch chứng khoán Hà Nội tổ chức.
  • Chứng quyền có bảo đảm (Covered warrant – CW): là loại chứng khoán có tài sản bảo đảm do công ty chứng khoán phát hành, cho phép người sở hữu được quyền mua (chứng quyền mua) hoặc được quyền bán (chứng quyền bán) chứng khoán cơ sở với tổ chức phát hành chứng quyền có đảm bảo đó với mức giá đã được xác định trước, tại 1 thời điểm hoặc trước 1 thời điểm đã được ấn định hoặc nhận khoảng tiền chênh lệch giữa giá thực hiện và giá chứng khoán cơ sở tại thời điểm thực hiện.
  • Chứng khoán phái sinh: theo Luật chứng khoán 2019 định nghĩa Chứng khoán phái sinh là công cụ tài chính dưới dạng hợp đồng, bao gồm hợp đồng quyền chọn, hợp đồng tương lai, hợp đồng kỳ hạn, trong đó xác nhận quyền, nghĩa vụ của các bên đối với việc thanh toán tiền, chuyển giao số lượng tài sản cơ sở nhất định theo mức giá đã được xác định trong khoảng thời gian hoặc vào ngày đã xác định trong tương lai.
• Cổ phiếu là gì? Cổ phiếu là một loại chứng khoán được phát hành dưới dạng chứng chỉ hoặc bút toán ghi sổ hoặc dữ liệu điện tử xác nhận quyền và lợi ích hợp pháp của người sở hữu đối với một phần vốn cổ phần của tổ chức phát hành.
• Vốn hóa thị trường là gì? Vốn hóa thị trường là giá trị thị trường của cổ phiếu đang lưu hành của một công ty. Nó được tính bằng cách nhân số lượng cổ phiếu của công ty đang lưu hành với giá thị trường của một cổ phiếu.
• Ngày giao dịch không hưởng quyền, ngày đăng ký cuối cùng, ngày thanh toán. Khi các doanh nghiệp sắp trả cổ tức hay họp cổ đông, nhà đầu từ thường thấy khái niệm "Ngày giao dịch không hưởng quyền" hoặc "Ngày đăng ký cuối cùng". Vậy ý nghĩa của chúng là gì?
  • Ngày giao dịch không hưởng quyền là ngày giao dịch mà người mua cổ phiếu sẽ không được hưởng các quyền có liên quan (quyền nhận cổ tức, quyền mua cổ phiếu phát hành thêm, quyền tham dự đại hội cổ đông...). Ngày này để chốt danh sách cổ đông hiện hữu cổ phiếu của công ty hiện tại.
  • Ngày đăng ký cuối cùng là ngày tổ chức phát hành chốt danh sách khách hàng sở hữu chứng khoán để thực hiện các quyền cho cổ đông. Tại ngày này, nếu có tên trong danh sách, người sở hữu chứng khoán sẽ có quyền nhận cổ tức, quyền mua cổ phiếu phát hành thêm...
    Ngày giao dịch không hưởng quyền là ngày làm việc liền trước ngày đăng ký cuối cùng. Do vậy, nếu ngày đăng ký cuối cùng rơi vào thứ hai thì ngày giao dịch không hưởng quyền sẽ là ngày thứ sáu của tuần liền trước. Hay nếu ngày Lễ, Tết rơi vào ngày trước ngày đăng ký cuối cùng thì nhà đầu tư cũng cần loại ra để xác định đúng ngày giao dịch không hưởng quyền.
    Ví dụ: nếu ngày 28/10/2021 là ngày đăng ký cuối cùng thì ngày 27/10/2021 là ngày giao dịch không hưởng quyền, bởi:
    • Nếu mua chứng khoán ngày 26/10/2021, thì ngày chứng khoán về là ngày 28/10/2021. Tức là khi chốt quyền, nhà đầu tư sẽ có tên trong danh sách cổ đông.
    • Nếu mua chứng khoán ngày 27/10/2021 thì chứng khoán về tài khoản ngày 29/10/2021, sau ngày đăng ký cuối cùng và không được hưởng quyền.
  • Ngày thanh toán là ngày cổ tức bằng tiền mặt hoặc cố tức bằng cổ phiếu sẽ được trả về tài khoản chứng khoán của nhà đầu tư.
• Ngày T+0, T+1, T+2, T+3 trong giao dịch chứng khoán là gì?
  • T+0: là ngày nhà đầu tư thực hiện giao dịch mua/bán thành công một mã chứng khoán
  • T+1: Ngày làm việc liền sau của ngày T+0
  • T+2: Ngày làm việc liền sau ngày T+1
  • T+3: Ngày làm việc liền sau ngày T+2
  
  Ví dụ: Ngày thực hiện giao dịch là ngày 29/10/2021 thì:
  • Ngày T+0: ngày 29/10/2021
  • Ngày T+1: ngày 01/11/2021
  • Ngày T+2: ngày 02/11/2021
  • Ngày T+3: ngày 03/11/2021
  
  Theo luật chứng khoán, khi nhà đầu tư thực hiện:
  • Mua chứng khoán ngày T0 thì đến 16h30 ngày T+2 thì cổ phiếu đã mua mới về tài khoản và ngày T+3 mới bắt đầu giao dịch được với cổ phiếu đã mua.
  • Bán chứng khoán ngày T0 thì đến 16h30 ngày T+2 thì tiền bán cổ phiếu mới về tài khoản

  Lưu ý: T+0, T+1, T+2, T+3 không tính bao gồm ngày thứ bảy, chủ nhật và các ngày nghỉ lễ theo quy định.

Kỹ năng cần thiết để đầu tư chứng khoán hiệu quả

• Đọc hiểu bảng giá
  Là kỹ năng quan trọng hàng đầu cho những nhà đầu tư mới. Bảng giá chứng khoán là nơi thể hiện các thông tin liên quan đến giao dịch chứng khoán trên thị trường, thường gồm các thông tin cơ bản: Mã chứng khoán, Giá tham chiếu, Giá trần, Giá sàn, Khối lượng giao dịch… Đây là những thông tin không thể thiếu khi nhà đầu tư ra quyết định đầu tư. Nhà đầu tư mới có thể tham khảo hướng dẫn chi tiết cách đọc hiểu bảng giá chứng khoán Tại đây.
• Khả năng đánh giá chung về tình hình chính trị, xã hội, kinh tế vĩ mô và vi mô
  Tình hình kinh tế như các vấn đề về lạm phát, tỷ giá, lãi suất, chính trị - xã hội ổn định... là những yếu tố ảnh hưởng vô cùng lớn đến thị trường chứng khoán và các điều luật, chính sách thì ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp.
  Việc nhìn nhận, đánh giá được những tác động của các yếu tố này sẽ giúp nhà đầu tư mới có cái nhìn tổng quan toàn thị trường (cả quốc tế), sự liên kết giữa các thị trường cũng như rủi ro tiềm ẩn trong các sự kiện của nền kinh tế. Qua đó nhà đầu tư sẽ dễ dàng nhận biết thị trường chứng khoán đang trong giai đoạn nào để lựa chọn thời điểm đầu tư hay đôi khi đơn giản là để “thoát hàng”.
• Phân tích cơ bản
  Phân tích cơ bản (Fundamental Analysis - FA) sẽ giúp nhà đầu tư đánh giá các yếu tố nội tại quan trọng ảnh hưởng tới hiệu quả hoạt động của công ty và giá trị cổ phiếu, nhận định được các công ty tốt để đầu tư. Để phân tích cơ bản hiệu quả nhà đầu tư cần có kỹ năng đọc báo cáo tài chính của doanh nghiệp, phân tích vĩ mô như phân tích ngành mà công ty hoạt động, phân tích trạng thái nền kinh tế hay phân tích vi mô như mô hình hoạt động và hiệu quả quản lý của công ty để ra quyết định đầu tư.
• Phân tích kĩ thuật
  Phân tích kỹ thuật (Technical Analysis - TA) là một loại phân tích nhằm dự đoán hành vi thị trường trong tương lai dựa trên diễn biến giá cả và khối lượng của các giao dịch trong quá khứ. Phân tích kỹ thuật là một kỹ năng bổ trợ quan trọng cho nhà đầu tư quyết định thời điểm ra vào cổ phiếu.